Wat is Biomassa energie? – uitleg & duurzaamheid

Biomassa energie is een onderwerp dat steeds vaker ter sprake komt in discussies over hernieuwbare energie en duurzaamheid. Als een van de oudste vormen van energieproductie die de mensheid kent, heeft het gebruik van biomassa een lange geschiedenis. Maar wat houdt biomassa energie precies in en in hoeverre draagt het bij aan onze energietransitie? In dit artikel leggen we het begrip biomassa uit, leer je hoe biomassa energie wordt opgewekt, wat de nadelen zijn en hoe duurzaam biomassa precies is.

Wat is biomassa?

Biomassa is een verzamelnaam voor organisch materiaal, zoals hout, groente-, fruitafval, en mest, dat als energiebron kan worden ingezet. Het interessante aan biomassa is dat het beschouwd wordt als een hernieuwbare energiebron. Dit komt omdat de hoeveelheid CO2 die vrijkomt bij de verbranding van biomassa, eerder door de gebruikte planten uit de atmosfeer is opgenomen. Toch zijn er ook critici omtrent biomassa, voornamelijk vanwege de ontbossing die ervoor nodig is en de impact van de totale CO2-keten. 

Het gebruik van biomassa blijft niet enkel beperkt tot het opwekken van energie, maar kan ook gebruikt worden voor de productie van groen gas en als grondstof voor verschillende soorten bio-producten. Hiermee verschilt het fundamenteel van fossiele brandstoffen, waarvan de voorraad beperkt is en waarvan de verbranding bijdraagt aan de opwarming van de aarde. De inzet van biomassa als energiebron zal, naast andere duurzame energiebronnen zoals zonne- of wind energie, een belangrijke rol spelen in de energietransitie.

Hoeveel biomassa verbruikt Nederland?

In Nederland wordt steeds meer gebruik gemaakt van biomassa als brandstof voor verschillende toepassingen. De grootste toepassing is in afvalverbrandingsinstallaties en voor het bij- en meestoken van biomassa in bestaande kolencentrales. In onderstaande grafiek staan alle toepassingen voor biomassa inclusief het verbruik per toepassing weergegeven (Bron: CBS).

Hoe werkt energie uit Biomassa?

Energie uit biomassa wordt voornamelijk opgewekt door de verbranding van verschillende soorten biomassa. Gedurende dit proces wordt organisch materiaal, zoals houtige biomassa, verbrand in speciaal daarvoor ontworpen installaties. Hierbij komt warmte vrij die vervolgens gebruikt kan worden voor het verwarmen van woningen of bedrijfsgebouwen, maar ook voor het opwekken van elektriciteit. Een alternatieve methode is de vergisting van biomassa, waarbij organisch materiaal zoals mest omgezet wordt in biogas. Dit biogas kan dan, net als aardgas, gebruikt worden om energie op te wekken of omgebouwd worden tot groen gas.

Wie gebruikt biomassa als energiebron?

Biomassa wordt op diverse schalen gebruikt, van kleine huishoudelijke installaties tot grote industriële biomassa centrales. Particulieren gebruiken biomassa voornamelijk in de vorm van houtpellets voor hun kachel of pelletkachel om hun huis te verwarmen (zie grafiek aan einde paragraaf). Industriële spelers, zoals energiecentrales en fabrieken, zetten op grotere schaal biomassa in voor het opwekken van elektriciteit of het produceren van warmte.

Naast traditioneel gebruik voor energieopwekking, wordt biomassa ook steeds vaker gebruikt in geavanceerdere toepassingen zoals de productie van bio-plastic of bio-brandstoffen voor transport. Deze veelzijdigheid maakt biomassa uitermate relevant voor landen en organisaties die hun ecologische voetafdruk willen verkleinen.

Biomassa centrales in Nederland

In Nederland spelen biomassa centrales een belangrijke rol in de energietransitie. In 2022 bestond de totale hoeveelheid hernieuwbare energie voor 40% uit biomassa. Nederland telt meer dan 200 biomassa centrales, en vanwege subsidies en investeringen van de overheid komen er elk jaar meer centrales bij.

De discussie over biomassa in Nederland richt zich vaak op de duurzaamheid van de gebruikte biomassa en de netto CO2-besparing die ermee gerealiseerd kan worden. Partijen zoals Milieudefensie en Wise Nederland kijken kritisch naar de bronnen van de biomassa en de wijze waarop deze wordt gewonnen. Strenge regelgeving en certificering waarborgen de duurzaamheid van biomassa centrales en zorgen ervoor dat enkel duurzaam verkregen biomassa wordt gebruikt.

Hoe vervuilend is biomassa energie?

De vraag hoe vervuilend biomassa energie is, is complex en hangt af van meerdere factoren. Hoewel mensen biomassa als hernieuwbare energiebron beschouwen, veroorzaakt de verbranding ervan CO2-uitstoot. Echter, planten en bomen compenseren deze uitstoot grotendeels door CO2 op te nemen tijdens hun groeiproces. Daarom beoordelen mensen het klimaateffect van biomassa anders dan dat van fossiele brandstoffen. Desondanks ontvangt biomassa kritiek omdat de netto CO2-reductie kleiner kan zijn dan verwacht, vooral wanneer biomassa niet op duurzame wijze wordt geproduceerd en verwerkt.

Naast CO2-uitstoot draagt de verbranding van biomassa ook bij aan luchtvervuiling door de emissie van fijnstof en andere schadelijke stoffen. Dit is vooral een zorg bij oudere installaties die niet uitgerust zijn met moderne filtratiesystemen. De milieuimpact van biomassa energie hangt dus sterk af van de specifieke kenmerken van de verbrandingsinstallatie, de oorsprong en de verwerking van de biomassa. Om de vervuilende impact van biomassa energie te minimaliseren, is het van belang dat er voortdurend wordt geïnvesteerd in de ontwikkeling en implementatie van schonere verbrandingstechnologieën en duurzame productieprocessen van biomassa.

De voor- en nadelen van biomassa op een rij

De belangrijkste nadelen van biomassa zijn de volgende:

• Negatieve milieu-impact: ontbossing en biodiversiteitsverlies bij niet-duurzame productie
• Hogere CO2-uitstoot door transport, vooral over lange afstanden
• Luchtvervuiling door verbranding: uitstoot van CO2 en schadelijke stoffen zoals fijnstof
• Noodzaak van strenge regulering en geavanceerde filtratietechnologieën
• Discussie over efficiëntie van energieproductie vergeleken met andere hernieuwbare bronnen

De belangrijkste voordelen van biomassa zijn de volgende:

• Biomassa, afkomstig van organisch materiaal dat voortdurend kan worden vernieuwd, zoals hout, landbouwafval, en mest, dient als hernieuwbare energiebron.
• Het gebruik van biomassa voor energieopwekking kan helpen bij het verminderen van afval, doordat organisch materiaal wordt omgezet in energie in plaats van gestort te worden op stortplaatsen.
• Biomassa kan een lagere netto-uitstoot van broeikasgassen hebben in vergelijking met fossiele brandstoffen, vooral bij gebruik van duurzame bronnen en efficiënte technologieën voor energieproductie.
• Biomassa, lokaal geproduceerd en verwerkt, kan economische ontwikkeling en werkgelegenheid in landelijke gebieden stimuleren.
• Biomassa biedt flexibiliteit doordat het kan worden gebruikt voor verschillende toepassingen, zoals elektriciteitsopwekking, verwarming, en brandstof voor voertuigen, waardoor het een veelzijdige energiebron is.

Is biomassa duurzaam?

De duurzaamheid van biomassa als energiebron is een onderwerp van voortdurende discussie en onderzoek. Vanuit het perspectief dat de vrijgekomen CO2 bij verbranding eerder door de gebruikte planten uit de atmosfeer is opgenomen, zien mensen biomassa als een duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen omdat het CO2-neutraal kan zijn. Echter, deze theorie hangt sterk af van de bron van de biomassa en hoe duurzaam deze is geproduceerd. In het beste geval, wanneer biomassa reststromen van landbouw, bosbouw en voedselproductie gebruikt en over korte afstanden wordt getransporteerd, kan biomassa inderdaad een duurzame energiebron zijn.

Desondanks bestaan er zorgen over de lange termijn beschikbaarheid van duurzaam geproduceerde biomassa en de impact op landgebruik. Het omzetten van landbouwgrond voor de productie van biomassa kan leiden tot voedseltekorten of de verdringing van natuurlijke ecosystemen. Daarbij is de totale levenscyclusanalyse van biomassa, inclusief de oogst, productie, transport en verbranding, van cruciaal belang om de daadwerkelijke duurzaamheid te beoordelen. Om biomassa echt duurzaam te maken, moeten we strenge duurzaamheidscriteria toepassen en naleven, en blijvend aandacht besteden aan de ontwikkeling van schonere en efficiëntere technologieën voor de omschakeling van biomassa naar energie.

Conclusie

Biomassa energie speelt een belangrijke rol in de huidige energietransitie en biedt potentieel voor de toekomstige energievoorziening. Het debat over de duurzaamheid en de milieueffecten van biomassa onderstreept de noodzaak van zorgvuldige overweging betreffende de inzet ervan. Voorwaarde voor succes is dat de bron van biomassa duurzaam is, met aandacht voor ecologische, economische en sociale aspecten. Innovatie in technologie en productiemethoden, samen met strikte regulering en certificering, kan de weg vrijmaken voor biomassa om een duurzaam component van onze energiemix te worden. Hierdoor kan biomassa een cruciale rol spelen in het terugdringen van de CO2-uitstoot en het behalen van de klimaatdoelstellingen, mits verantwoord en duurzaam toegepast.

---

Disclaimer: Deze blogpost bevat algemene informatie en affiliate links. Deze informatie is niet bedoeld als professioneel advies. Raadpleeg altijd een deskundige voor specifiek advies over onderwerpen als duurzaamheid, energiebronnen, milieu & klimaat.